Granice, które okazały się trwalsze niż
państwa, które rozdzielają
W tym artykule omówimy cztery granice w okolicach
Polski, które istnieją w nieznacznie tylko zmienionym przebiegu od kilkuset lat,
pomimo że rozdzielały już różne państwa bądź jednostki administracyjne.
I.
Granica polsko-czeska
Zacznijmy od najmłodszej granicy na naszej liście.
Obecna granica polsko-czeska od okolic Lubania na zachodzie do okolic Rybnika
na wschodzie została ustanowiona jako granica prusko-austriacka (formalnie
między Królestwem Prus a Królestwem Czech w unii realnej z Arcyxięstwem
Austrii) 11 czerwca 1742 r. jako główna część postanowień pokoju wrocławskiego,
kończącego I wojnę śląską. Oto państwa, które od tego czasu rozdziela:
1)
Od
1806 r. na południu Cesarstwo Austriackie;
2)
Od
1867 r. na północy Związek Północnoniemiecki, a od 1871 Cesarstwo Niemieckie
(II Rzesza);
3)
Od
1918 r. na południu Czechosłowacja, a na północy Republika Weimarska (następnie
III Rzesza); wówczas dokonano niewielkiej korekty granicy: włączono kilka
przygranicznych wsi na Opolszczyźnie, dotąd po stronie niemieckiej, do
Czechosłowacji;
4)
W
1921 r. powiat rybnicki przyłączono do Polski – granica ta rozdzielała więc już
trzy państwa;
5)
W
1938 r., po anexji Sudetenlandu,
a w roku kolejnym całych Czech przez Niemcy oraz Zaolzia przez Polskę, granica
utraciła swój przebieg;
6)
W
1945 r. przywrócono granicę sprzed 1938 r. Odtąd oddzielała Polskę i
Czechosłowację; w 1958 r. dokonano niewielkich korekt;
7)
Od
1993 r. granica polsko-czeska.
II.
Granica polsko-słowacka
Ta granica jest znacznie starsza – istnieje bowiem w
nieznacznie tylko zmienionym przebiegu od 1292 r. (wówczas Węgry zajęły Spisz,
należący dotąd do Małopolski). Oto jej historia:
1)
Od
1292 r. granica polsko-węgierka (część zachodnia) oraz między Węgrami a Xięstwem Halicko-Wołyńskim (wschodni fragment);
2)
Od
1344 r. w całości granica polsko-węgierska;
3)
W
latach 1411-1769 do Polski należą także okolice Lubowli;
4)
Od
1527 r. część zachodnia granicą między Polską a monarchią habsburską (Królestwo
Węgier w unii z Austrią), a wschodnia między Polską a Xięstwem
Siedmiogrodzkim (lennikiem Turcji);
5)
Od
1569 r. na północy Rzeczpospolita Obojga Narodów;
6)
Od
1699 r. w całości między Rzecząpospolitą a państwem
Habsburgów;
7)
W
1769 i 1770 r. Austria okupuje Podhale, Sądecczyznę i Lubowlę
(a także resztę zastawu spiskiego – polskie exklawy-enklawy
na Spiszu);
8)
Od
1772 r. granica między Królestwem Węgier a Królestwem Galicji i Lodomerii wewnątrz
monarchii Habsburgów;
9)
Od
1867 r. granica między połączonymi unią personalną Cesarstwem Austrii (Przedlitawią) a Królestwem Węgier (Zalitawią);
10)
Od
1918 r. granica między Polską a Czechosłowacją;
11)
W
1920 r. nastąpiła jedyna duża korekta w historii tej granicy: wschodnia część
Orawy i zachodnia część Spisza zostały przyłączone do
Polski;
12)
Od
1939 r. (marzec) granica między Polską a I Republiką Słowacką, a we wschodniej
części granica polsko węgierska; okolice Czadcy oraz
niewielkie skrawki Orawy i Spisza przyłączone do
Polski;
13)
Od
1939 r. (wrzesień) granica między III Rzeszą Niemiecką (na zachodzie) i
podległym jej Generalnym Gubernatorstwem (w środku) a Słowacją, a na wschodzie
między Gubernią a Węgrami; Czadca, Spisz i Orawa
zostają przyłączone do Słowacji;
14)
Od
1945 r. ponownie granica polsko-czechosłowacka; część Spisza
i Orawy ponownie przyłączona do Polski wg granic z 1920 r.; w 1958 i 1975 r.
dokonano niewielkich korekt przebiegu omawianej granicy;
15)
Od
1993 r. granica polsko-słowacka; w 2005 r. dokonano kilku kolejnych małych
korekt.
III.
Granica litewsko-łotewska
Teraz pora na najstarszą granicę w naszym
zestawieniu. Została ona ustanowiona w 1253 r., w wyniku porozumienia między
nowo ochrzczonym królem Litwy Mendogiem, a inflancką gałęzią Zakonu Krzyżackiego.
Oto jej historia:
1)
Od
1385 r. na południu Wielkie Xięstwo Litewskie
połączonym unią personalną z Królestwem Polski (unia ta trwała, z krótkimi
przerwami, do 1569r.);
2)
W
latach 1399-1411 Żmudź pod panowaniem krzyżackim – zachodnia część omawianej granicy
rozdzielała pruską i inflancką część Zakonu Krzyżackiego;
3)
Od
1411 r. granica między Wielkim Xięstwem Litewskim a
państwem Zakonu Kawalerów Mieczowych w Inflantach;
4)
Od
1561 r. granica między Litwą a Xięstwem Kurlandii i Semigalii, będącej jej lennem;
5)
Od
1569 r. na południu Rzeczpospolita Obojga Narodów; Xięstwo
Kurlandii i Semigalii jej wasalem;
6)
Od
1795 r. granica między Gubernią Wileńską a Gubernią Kurlandzką w składzie
Imperium Rosyjskiego;
7)
W
1819 r. okolice Połągi wyłączono z Guberni Wileńskiej i włączono do
Kurlandzkiej;
8)
Od
1915 r. obszar po obu stronach granicy pod okupacją niemiecką;
9)
W
1918 r. granica między Litwą a na krótko restytuowanym Xięstwem
Kurlandii i Semigalii, a następnie między Litwą a
nowo powstałą Łotwą; oba kraje dokonały niewielkich korekt jej przebiegu;
10)
W
1922 r. okolice Połągi ponownie przyłączone do Litwy;
11)
Od
1940 r. granica między Litewską SRR a Łotewską SRR w składzie Związku
Sowieckiego;
12)
Od
1941 r. obszary po obu stronach granicy ponownie pod okupacją niemiecką;
13)
Od
1944 r. ponownie granica między Litewską i Łotewską SRR w składzie Związku
Sowieckiego;
14)
Od
1990 r. ponownie granica litewsko-łotewska.
IV. Południowa część granicy litewsko-rosyjskiej
To dość ciekawy przypadek granicy, w którym
jedno państwo (Rosja) zmieniło w pewnym momencie stronę granicy, za którą
znajduje się jego terytorium wobec tej, po której znajdowało się wcześniej.
Granica ta powstała w 1282 roku, po zajęciu przez Litwę i Zakon Krzyżacki ziem
zdziesiątkowanych przez Leszka Czarnego Jaćwingów:
1)
Od
1385 roku na wschodzie Wielkie Xięstwo Litewskie
połączone unią personalną z Królestwem Polski;
2)
Od
1466 r. państwo Zakonu Krzyżackiego na zachodzie wasalem Polski;
3)
Od
1525 r. na zachodzie Xięstwo Pruskie (wasal Polski);
4)
Od
1569 roku na wschodzie Rzeczpospolita Obojga Narodów;
5)
W
1657 r. Xięstwo Pruskie staje się niezależnym
państwem
6)
Od
1701 r. na zachodzie Królestwo Prus;
7)
Od
1795 r. granica między Prusami Wschodnimi a Prusami Nowowschodnimi
w ramach Królestwa Prus;
8)
Od
1807 r. na wschodzie Xięstwo Warszawskie;
9)
Od
1815 r. na wschodzie Królestwo Kongresowe w unii z Carstwem Rosyjskim; po
likwidacji autonomii Królestwa granica między Carstwem Rosyjskim na wschodzie a
Królestwem Prus na zachodzie;
10)
Od
1867 r. na zachodzie Związek Północnoniemiecki;
11)
Od
1871 r. na zachodzie Cesarstwo Niemieckie;
12)
Od
1915 r. obszar na wschodzie pod okupacją niemiecką;
13)
Od
1918 r. na wschodzie Republika Litewska;
14)
Od
1940 r. na wschodzie Związek Sowiecki;
15)
Od
1941 r. obszar na wschodzie ponownie pod okupacją niemiecką;
16)
Od
1945 r. granica między Rosyjską FSSR (jej exklawą) na
zachodzie, a Litewską SRR na wschodzie w składzie Związku Sowieckiego;
17)
Od
1990 r. granica między Rosją (jej exklawą) na
zachodzie a Litwą na wschodzie;